Gelo Wê Pilana Rûsya Herêmên bi Ewle li Herêmê Peyda Bike?
Dýþ Basýndan / 16 Mayıs 2017 Salı Saat 15:06
12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
Bîrnameya (muzekere) lihevhatinê ya ku ji aliyê Rûsya, Îran û Turkiyê ve hate mohrkirin, di nava projeyên agirbestê de, pêþniyara herî nû bû. Gelo ji bo Sûriyê, Emerîka û tevahî aliyên þer ên derve, ev tê çi wateyê

  Ji bo Þerê li Sûriyê Ev Tê Çi Wateyê?

  Naveroka bîrnameyê çi ye?  

Li gorî naverokê, divê liv û tevgerên dijminahî di navbera hikûmeta serokê Sûriyê Beþar Esad û komên rikberiyê de rawestin, bi taybetî di nava çarherêman de. Di vê rewþê de Rûsya, Îran û Turkiye wê pêvejoya ewlebûnê misoger bikin û di navbera herdu aliyan de bibin misogerker (garantor). 

Ji despêka aloziyê ve, Îran û Rûsya piþtgiriya Esad dikin. Turkiyê jî alîkarî da komên rikberiyê, herwiha leþkerên xwe jî þandin bakurê Sûriyê ji bona ku tevî hêzên Emerîkî û çekdarên Kurd ên piþtgiriya xwe ji Emerîka digirin, li dijî DAIÞ þer bike. 

Ev bîrname çar herêman dixe bin sîwana xwe: parêzgeha Idlibê li bakur, ku nêzî milyonek koçber di wir de dijî û ketine nava refên komên çekdar jî. Gotaya Rojhilat, ev jî taxeke Þamê ye di bin bandora rikberiyê de ye û ji wir de dikarin gefan li navenda paytext Þamê bixwin. Hin taxên parêzgeha Homsê ku di nava refên hêzên rikberiyê de hin çekdarên DAIÞ jî  tê dîtin. Herêma çarê jî, li ser sînorê baþûr e, bi Urdunê re ye, komên li wir jî piþtigiriya xwe ji Emerîka digirin ji bona ku li dijî hêzên pergala Esad û DAIÞ þer bikin.

Bîrname, bikaranîna çekan û hêzên ezmanî li van herêman qedexe dike. Herwiha, li ser gihandina alîkariyên mirovî û ji nûve avakirina binesaziyên mîna torên elektrîkê û afirandina rewþa vegera penaberan teqez dike.    

Ev bîrname rê ji aliyên misogerker re (garantor) vedike ji bona ku þerê DAIÞ û El-Qaîdê bikin, ji ber ku hin komên rikberiyê hene alîgirê van herdu hêzan e. Sedema binketina agirbestên borî jî ev bû, girêdana hin hêzên rikberiyê bi DAIÞ an El-Qaîdê re û ji ber vê yekê jî herêmên ku ev hêz tê de diman, rastî bombebaranên balafirên Rûsya û Sûriyê ve dihatin.   

Gelo ev herêm ji tevgerên ezmanî re qedexe ye?

Wer xuya dike wisa ye, lê hema gelek binpêkirin derdikevin holê. Ev binpêkirin jî li serê komên ku bîrname nepejirandine û mohr nekirine tê pêkanîn, ji xwe êrîþên li dijî DAIÞ û El-Qaîdeyê nakeve bin sîwana vê lihevhatinê.    

Rûsya û Sûriyê gotin ku ew ê hêzên xwe yên ezmanî li herêmên ketine bin sîwana bîrnameya lihevhatinê bi kar neynin, lê eger ev herêm bibin baregehên tevgerên leþkerî, wê demê qedexebûn ji holê radibe.

Gelo hikûmeta Sûriyê û rikberên wê ev lihevhatin pejirandine?

Hikûmeta Esad ragihand ku wan serpereþtiya (însiyatîf) Rûsya pejirandiye û piþtgiriyê didinê û ji bo pêkanîna naveroka lihevhatinê jî ew amade ne. Berdevkê rikberiyê jî gumanên xwe di derbarê lihevhatinê de anî ziman, bi taybetî jî di derbarê rêzgirtina Sûriyê û Îranê ji bendên bîrnameyê re.

Ya herî girîng jî, helwestek yekdeng ji aliyê komên rikberiyê ve derneket, di nava wan de jî aliyên ku nehatibûn vexwendina danûstandinan. Piraniya wan dibêjin ku ew hemû hewildanên agirbestê û rijandina xwînê dipejirînin û piþtgiriyê didinê, lê hema di derbarê niyazên Rûsya de gumanên xwe nîþan didin. Hinekên din jî dibêjin ku ew tu carî Îran weke misogerker napejirînin.  

Nêrînên Îran û Turkiyê di vê derbarê de çi ne?

Ji berê de Îranê piþtgirî dida hewldanên Rûsya yên di derbarê projeyên agirbesta þer li Sûriyê û bi riya hevkarên xwe li Sûriyê zor û tundî dimeþand, ji bona ku dijminên Esad têk bibe.

Turkiyê jî, ku bêhtirî 3 milyon penaberên Sûrî pêþwazî kiriye, ji despêka þer ve banga avakirina herêmên bi ewle dikir, bi taybetî li seranserî sînorên wê yên baþûr. Wer xuya dibe ku ev bîrname wê rê ji hikûmeta serokê Turkiyê Receb Tayîb Erdogan re veke ji bona ku êrîþên xwe li dijî Kurdên bakurê Sûriyê bidomîne, ji ber ku bi nêrîna Turkiyê, ev hêz girêdayî Partiya Karkerên Kurdistanê PKK ne, ku ev jî li ba Turkiyê rêxistineke terorîst e. 

Çima Rûsya piþtgiriya vê bîrnameyê dike? 

Li seranserî aloziya Sûriyê, hertim Rûsya li dijî herêmên bi ewle derdiket. Lê bi pêþketina hikûmeta Sûriyê re di sala borî de û daxwaza zelal a rêveberiya Trump a di derbarê pêkanîna hevkariyan ji bo têkbirina DAIÞ de, Krêmlîn niyazên xwe di warê çareseriya siyasî de xuya kir, û bê guman li gorî mercên wê.

Li gorî Maksîm A. Soxof, þarezayê Konseya Karûbarên Derve ya Rûsya, ev herêm wê rê ji hikûmeta Sûriyê re veke da ku bandora xwe li ser herêmên rizgarkirî xurt bike û ji ber Mosko çavdêriya vê lihevhatinê dike, wê li hember tevgerên xwe yên leþkerî li ser erdê nebe asteng. 

Ev bîrname wê li gorî daxwazên Rûsya be û wê Rûsya weke çêkerê aþîtiyê derxîne holê. Li gorî Soxof, ev bîrname wê têkeve bin xizmeta armancên Rûsya.  

Li hember van pêþketina hemûyan Emerîka çi dihizire? 

Heya niha ne zelal e. Di meha Çileyê de, Trump ragihand ku ji bona rawestandina herikîna pêlên penabertiyê ber bi Ewropa ve, ewê herêmên bi ewle li Sûriyê ava bike, tevî ku nayê wê wateyê ku evya perçeyek ji pilana Rûsya û Îranê be jî.

Lê hema dema axaftina Trump û Putîn bi hev re, herduyan qala mijara herêmên bi ewle kirin. Putîn got ku ew di piþtgiriya pilana xwe de, ji Koþka Spî bawer e, ji bilî wê jî Koþka Spî tu nerazîbûn li hember pilan û pêþniyarên Rûsya nîþan nedane.          

Di vir de hin nakokiyên bê çare derdikevin holê; yek jê, gelo tevgerên ezmanî yên hêzên koalisyonê dikeve bin sîwana vê bîrnameyê an na? Peyama Pêntagonê ragihand ku di vê derbarê de Rûsya tu nîþan nedane.

 

Çavkanî: Rojnameya The Washington Post  

Dîrok: 05/05/2017

Daner: Andrû Ros û Kerîm Fehîm  

Wergerandin: NGW – Ciwan QEREMAN

 

Lînk: https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/a-russian-backed-plan-willcreate-safe-zones-in-syria-what-does-that-mean-for-the-war-/2017/05/05/8dd71f98-3191-11e7-a335-fa0ae1940305_story.html?utm_term=.96d725dbe075 

 

Navenda Lêkolînên Stratejîk a Kurdistanê

www.lekolin.com - www.lekolin.org - www.lekolin.net – www.lekolin.info -www.navendalekolin.com -http://kursam.org/index.html- http://kursam.net/index.html

Parveke

TAGS(ETIKETLER): Gelo  We  Pilana  Rusya  Heremen  bi  Ewle  li  Hereme  Peyda  Bike  

Bu Yazýya Henüz Yorum Eklenmemiþ.